Икки тыллаах математика тылдьыта
(5-6 кылаас үөрэнээччилэригэр аналлаах)
КҮНДҮ ҮӨРЭНЭЭЧЧИ!
Ааптардар: А.Д. Саввинова, Н.И. Ченянова
Алын сүһүөх кылааһы бүтэрэн, олоххор биир дьоһуннаах хардыыны оҥордуҥ! Билбит билиигин өссө чиҥэтэн, саҥа саҕахтары арыйыаҥ, элбэх саҥаны үөрэтиэҥ.
Бу, математика курдук уустук ол эрэн олус интэриэһинэй, олоххор наадалаах науканы үөрэтэргэр уонна орто сүһүөх кылааска тахсан икки тылынан үөрэнэргэр, математика тутаах тиэрминнэрин, өйдөбүллэрин төрөөбүт сахаҥ тылынан уонна нуучча тылынан иҥнибэккэ саҥараргар ананан оҥоһуллубут «Икки тыллаах метаматика тылдьыта», «Билингвальный математический словарь» диэн тылдьыты тутан олороҕун. Бу тылдьыкка үөрэппит тиэрминнэргиттэн уонна өйдөбүллэргиттэн ураты саҥа үөрэтиэхтээх тылларгын эмиэ булуоҥ. Туттаргар туһалаах, чэпчэки буоллун диэн хас биирдии тиэрмини уонна өйдөбүлү хартыынанан, холобурдарынан ситэрэн биэрдибит. Тылдьыт алфавитнай бэрээдэгинэн оҥоһуллубута туһааннаах, наадалаах тылгын түргэнник буларгар табыгастаах буолуо.
Ханнык баҕарар предмети үөрэтиигэ ситиһии төрдө – сөпкө саҥарыы, толкуйдааһын, болҕомтолоох буолуу, элбэҕи ааҕыы, ырытыы, суоттааһын уо.д.а. Бу үөрүйэхтэри иҥэрэргэр элбэх интэриэһинэй кинигилэри, тылдьыттары үөрэҕиҥ хаамыытыгар туһан, дьиэҕэр дьарыктан. Бу тылдьыт тылгын-өскүн икки тылынан имитэргэр уонна тиэрминнэри сөпкө саҥараргар, өйдүүргэр, атын да тылдьыттары үөрэххэр сөптөөхтүк туһанаргар көмөлөһүө.
Киэҥ билиилээх-көрүүлээх дьоһун киһи буола улаатыаҥ диэн эрэнэбит, үөрэххэр үрдүк ситиһиилэри, саҥаттан-саҥа арыйыылары баҕарабыт.
А
|
Абак (греч. аbacos – дуоска) – Былыргы Грецияҕа уонна Римҥэ туттуллубут суот тэрилэ. |
|
Абак (греч. аbacos – доска) – первое устройство, специально предназначенное для вычислений в Древней Греции и Риме. |
|
Абсцисса (лат. abscissus – быһыллыбыт) – туочука декартыы координаталарыттан маҥнайгыта. |
Бэлиэтэнэр: х. х=4 (М туочука абциссата). х=3 (N туочука абциссата). |
Абсцисса (лат. abscissus – отрезанный) – одна из декартовых координат точки. |
|
Абсцисса сиһэ – координаталар декартыы систиэмэлэригэр х координаталаах көнө. |
|
Ось абсцисс– координатная прямая х в декартовой системе координат. |
|
Акр – Англияҕа уонна АХШ-гар туттуллар иэн кээмэйэ. |
1 акр 4047 м2. . |
Акр – единица площади, которая используется в Англии и США. . |
|
Аксиома (греч. axiōma – ылыныллыбыт балаһыанньа) – ханнык эмэ теория дакаастабыла суох ылыныллар сүрүн балаһыанньата. Көр: Көнө аксиомата, Хаптал аксиомата. |
Көнө аксиомата: Икки ханнык баҕарар туочуканан биир эрэ көнөнү ыытыахха сөп. |
Аксиома (греч. axioma – значимое, принятое положение) – исходное, принимаемое без доказательства положение какой-либо теории. См: Аксиома плоскости, Аксиома прямой. |
|
Алгебраическай суума – положительнай уонна отрицательнай чыыһылалар суумаларын этиллиитэ.
|
Холобур: а+(-b)-(-c). Бу сууманы атыннык эмиэ суруйуохха сөп: а+(-b)-(-c)=a-b+с. |
Алгебраическая сумма – выражение, которое можно представить в виде суммы положительных и отрицательных чисел. |
|
Алгоритм (лат. algorithmi – аль-Хорезми диэн былыргы Орто Азия математигын аата) – сорох задачаны суоттуурга математика дьайыыларын оҥоруу бэрээдэгин чуолкай быраабылата. |
|
Алгоритм (лат. algorithmi – имя математика в Древней Азии аль-Хорезми) – набор инструкций, описывающих порядок действий при решении задач за конечное число действий. |
|
Алидада (араб. al’adad – чыыһыла, ахсаан) – астрономическай, геодезическай уонна физическэй муннугу кэмниир тэриллэр эргийэр чаастара.
|
|
Алидада (араб. al’adad – число, счет) – приспособление для измерения углов (вращающаяся часть) в астрономических, геодезических и физических угломерных инструментах. |
